Βερσαλίες

(Versailles). Πόλη (85.726 κάτ. το 1999) της βόρειας Γαλλίας, πρωτεύουσα του νομού Ιβελίν, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ιλ-ντε-Φρανς, περίπου 11 χλμ. ΝΔ του Παρισιού. Οι Β. αποτελούν ουσιαστικά μεγάλο στρατιωτικό και αστικό κέντρο σε διαρκή ανάπτυξη, αλλά είναι γενικά γνωστές κυρίως για τα ανάκτορα που είχαν χτίσει εκεί οι βασιλιάδες της Γαλλίας τον 17o και 18o αι. και στα οποία η πόλη οφείλει, αν όχι την καταγωγή της –αφού υπήρχε όταν οικοδομήθηκε ο πύργος του Λουδοβίκου ΙΓ’– τουλάχιστον τη μεγάλη της ανάπτυξη και τη σπουδαιότητα που απέκτησε στην ιστορία της Γαλλίας και της Ευρώπης. Οι Β. στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένα χωριό γεωργών συγκεντρωμένο γύρω από έναν παλιό πύργο που ανήκε στον Αλμπέρ ντε Γκοντί, όταν o Λουδοβίκος ΙΓ’ έχτισε εκεί το 1624 ένα μικρό κυνηγετικό περίπτερο. Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ επεξέτεινε την αρχική οικοδομή και σε διαδοχικά στάδια, χάρη στη βοήθεια αρχιτεκτόνων με πνευματική καλλιέργεια και με αρκετά διαφορετικές αντιλήψεις, μεταμόρφωσε ουσιαστικά το έργο του προκατόχου του σε επιβλητικό ανάκτορο που έγινε ο τόπος διαμονής του και των διαδόχων του έως τη Γαλλική επανάσταση. Ο ιστορικός ρόλος των ανακτόρων δεν τελείωσε όμως με τα χρόνια της Επανάστασης. Το 1871, ο βασιλιάς Γουλιέλμος της Πρωσίας στέφθηκε εκεί αυτοκράτορας της Γερμανίας και στην ίδια αίθουσα, στις 28 Ιουνίου 1919, υπεγράφη η περίφημη Συνθήκη των Βερσαλιών. Η πόλη απλώθηκε στα ανατολικά του ανακτόρου, πέρα από το οποίο εκτείνονται τα πάρκα και οι περίφημοι κήποι. Από το Πεδίο του Άρεως, τρεις μεγάλες αρτηρίες κατευθύνονται σε σχήμα βεντάλιας και χωρίζουν την πόλη σε τομείς με καθαρό περίγραμμα. Άλλοι δρόμοι συμπληρώνουν τη ρυμοτομία της. Συνθήκη των Β. Με τον όρο αυτό αναφέρονται οι παρακάτω συνθήκες: 1. Της 1ης Μαΐου 1756. Συνθήκη συμμαχίας ανάμεσα στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο IE’ και στην αυτοκράτειρα της Αυστρίας Μαρία Θηρεσία, απόρροια της αγγλοπρωσικής προσέγγισης του Ιανουαρίου 1756 (συνθήκη Αγγλίας-Πρωσίας του Γουέστμινστερ). Η συνθήκη περιλάμβανε συμφωνία ουδετερότητας (η Μαρία Θηρεσία θα παρέμενε ουδέτερη στην ήδη υφιστάμενη αγγλογαλλική σύρραξη, ενώ ο Λουδοβίκος δεν θα έθιγε τις κτήσεις των Αψβούργων), συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας σε περίπτωση επίθεσης εναντίον ενός των συμμάχων και μυστικό σύμφωνο αμοιβαίας προστασίας των κτήσεων των συμμάχων από επιθετικές ενέργειες συμμάχου της Αγγλίας. 2. Του Μαΐου 1757. Συνθήκη συμμαχίας ανάμεσα στην Αυστρία και τη Γαλλία. Αποτελούσε ανανέωση και συμπλήρωση της συνθήκης της προηγούμενης χρονιάς. Με τη συμφωνία αυτή η Γαλλία αναλάμβανε την υποχρέωση να επέμβει στη Γερμανία εναντίον της Πρωσίας, με αντάλλαγμα την παραχώρηση από την Αυστρία προς τη Γαλλία ορισμένων πόλεων των Κάτω Χωρών. 3. Της 3ης Σεπτεμβρίου 1783. Με τη συνθήκη αυτή τερματίστηκαν οι πόλεμοι της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Η Αγγλία αναγνώρισε την ανεξαρτησία των πρώην αποικιών της στην Αμερική, ενώ η Γαλλία έπαιρνε τη Σενεγάλη και η Ισπανία τη Φλόριντα και τη Μινόρκα. 4. Του 1871. Με τη συνθήκη αυτή τερματίστηκε ο γαλλογερμανικός πόλεμος του 1870. Η ηττημένη Γαλλία ανέλαβε να παραχωρήσει στη Γερμανία τις επαρχίες της Αλσατίας και της Λορένης και να καταβάλει στον νικητή πολεμική αποζημίωση ύψους πέντε δισεκατομμυρίων γαλλικών φράγκων. 5. Της 28ης Ιουνίου 1919, που είναι και η πιο γνωστή. Με τη συνθήκη αυτή τερματίστηκε η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ των Συμμάχων και της Γερμανίας, που σήμανε το τέλος του Α’ Παγκοσμίου πολέμου από κοινού με τις άλλες τέσσερις συνθήκες (των Σεβρών για την Τουρκία, του Νεϊγί για τη Βουλγαρία, του Τριανόν για την Ουγγαρία και του Αγίου Γερμανού γιατην Αυστρία). Την επέβαλαν οι νικητές χωρίς καμιά διαπραγμάτευση και έτσι αποτέλεσε την έκφραση του πνεύματος εκδίκησης –που η σκληρότητα του πολέμου το είχε εκτραχύνει– και ιδιαίτερα την έκφραση των επιδιώξεων του γαλλικού εθνικισμού. Οι νικήτριες Μεγάλες Δυνάμεις εκπροσωπήθηκαν από τον Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ (Μεγάλη Βρετανία), τον Ζορζ Κλεμανσό (Γαλλία), τον Γουντρόου Γουίλσον (ΗΠΑ) και τον Βιτόριο Εμανουέλε Ορλάντο (Ιταλία). Οι πιο αυστηροί όροι, που αφορούσαν τις επανορθώσεις οι οποίες είχαν οριστεί στο αστρονομικό ποσό των 226 δισεκατομμυρίων χρυσών μάρκων, έγιναν αργότερα ηπιότεροι. Η υποχρέωση της Γερμανίας να καταβάλει αποζημιώσεις για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι πολεμικές επιχειρήσεις απέρρεε από το άρθρο 231 της συνθήκης, με το οποίο η Γερμανία αναγνώριζε την ευθύνη της για την έκρηξη της τεράστιας σύγκρουσης. Η Γερμανία έχασε συνολικά 75.000 τ. χλμ. εδάφους (Αλσατία, Λορένη, πολωνική Πρωσία κ.ά.), με συνολικό πληθυσμό περίπου 7.000.000, καθώς και όλες τις αποικίες της. Μερικές από αυτές εκχωρήθηκαν σε ορισμένους συμμάχους με τη μορφή των εντολών της Κοινωνίας των Εθνών, της οποίας ο καταστατικός χάρτης περιελήφθη στο πρώτο τμήμα της συνθήκης. Όλοι οι ποταμοί της Γερμανίας διεθνοποιήθηκαν. Η Συνθήκη των Β. περιείχε επίσης και στρατιωτικούς όρους: μείωση του γερμανικού στρατού σε 100.000 άντρες και του πολεμικού στόλου σε 108.000 τόνους, παράδοση του υπόλοιπου στόλου στη Μεγάλη Βρετανία (o γερμανικός στόλος όμως αυτοβυθίστηκε στον κόλπο του Σκάπα Φλόου), μόνιμη αποστρατιωτικοποίηση της Ρηνανίας και κατοχή της από τις δυνάμεις της Αντάντ για 15 χρόνια, ως εγγύηση της εκτέλεσης των όρων της συνθήκης και της πληρωμής των επανορθώσεων, απαγόρευση προσάρτησης της Αυστρίας χωρίς τη συγκατάθεση του συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών. Παρά τους σκληρότατους όρους της, η συνθήκη δεν έθιξε σε βάθος τη γερμανική ισχύ και αυτό είχε κυρίως τις αιτίες του τόσο στην ιδεολογική ασάφεια που διέκρινε τον Αμερικανό πρόεδρο Γουίλσον, όσο και στους αγγλικούς υπολογισμούς για την ύπαρξη ενός αντίβαρου στην ηπειρωτική ηγεμονία της Γαλλίας στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, οι όροι της συνθήκης τροφοδότησαν μια βίαιη γερμανική εθνικιστική προπαγάνδα, από την οποία προέκυψε αργότερα o εθνικοσοσιαλισμός. .Η πινακοθήκη στο ανάκτορο των Βερσαλιών. Άποψη της αίθουσας, όπου υπογράφηκε η Συνθήκη των Βερσαλιών (28 Ιουνίου 1919). «Η υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλιών», πίνακας του Μπελάν.